"中国美术馆之夜：伏尔加河之声——中国美术...
| Doru va?ak | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||||||
| Biyolojik s?n?fland?rma | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Lynx rufus
Schreber, 1777 | ||||||||||||||||||||
 Bu harita doru va?ak türünün yay?l?m?n? g?sterir |
Doru va?ak (Lynx rufus) ya da k?sa kuyruklu yaban kedisi kedigiller (Felidae) familyas?ndan Kuzey Amerika'da yayg?n olan bir va?ak türü. Kabul edilmi? on ü? alttürüyle Kanada'n?n güneyinden Meksika'n?n kuzeyine kadar kalan b?lgeye yay?lm??t?r. Ya?ad??? ?evreye uyum sa?lamay? beceren bir avc? olan doru va?ak ormanl?k alanlarda, yar? ??l b?lgelerde, ?ehir ve orman k?y?lar?nda oldu?u kadar batakl?k alanlarda da bulunur. ?lk yay?ld??? co?rafyada halen ya?am?n? sürdüren türün popülasyon seviyeleri de sa?l?kl?d?r.
Gri ile kahverengi aras?nda olan postu, b?y?kl? surat? ve kara tüylü kulaklar? ile doru va?ak, orta büyüklükteki di?er Lynx türlerine benzer. Baz? b?lgelerde birlikte bulundu?u Kanada va?a??ndan daha kü?üktür ama ev kedisinin yakla??k iki kat?d?r. ?n bacaklar?nda belirgin kara ?izgiler bulunur. Ucu kara, k?sa kuyruklar? vard?r.
Her ne kadar doru va?ak tav?an avlamay? tercih etse de, b?cek ve kü?ük kemirgenlerden geyi?e kadar her ?eyi avlayabilir. Av se?imi ya?ad?klar? alana, mevsime ve av?n ?oklu?una ba?l?d?r. Kedilerin ?o?unlu?u gibi doru va?ak da ya?ad??? b?lgeyi belirler ve yaln?z ya?ar. Pen?e izleri, idrar ve d??k? b?lge s?n?rlar?n? belirlemede kulland??? y?ntemlerdlr. Doru va?ak k??tan bahara ge?erken ?iftle?ir ve iki ayl?k bir gebelik süresi vard?r.
Doru va?ak insanlar taraf?ndan hem spor amac?yla hem de kürkleri i?in yo?un olarak avlanmas?na ra?men, popülasyonlar? esnek oldu?unu kan?tlam??t?r. Yakalanmas? zor olan bu avc? Amerika Yerlilerinin mitolojisinde ve Avrupal? yerle?imcilerin folklorunda yer al?r.
Taksonomi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]D?rt Lynx türünün kendi cinsi i?inde mi yoksa Felis cinsinin bir alt cinsi i?inde s?n?fland?r?lmas? tart??mas?n?n bir par?as? olarak, doru va?ak türünün Lynx rufus ya da Felis rufus olarak adland?r?lmas? konusunda tart??malar olmu?tur.[1][2] Lynx cinsi art?k kabul g?rmü?tür ve doru va?ak modern taksonomik kaynaklarda Lynx rufus olarak s?n?fland?r?lm??t?r.
Johnson et al., 7,15 milyon y?l ?nce Lynx cinsinin, puma, Pars kedisi (Prionailurus) ve ev kedisi (Felis) ile ayn? klad? payla?t?klar?n? bildirir, yakla??k 3,24 milyon y?l ?nce ilk Lynx türü ayr?lmaya ba?lam??t?r.[3]
Doru va?a??n, Buzul ?a??nda olu?an Bering K?prüsünden 2,6 milyon y?l ?nce Kuzey Amerika'ya ge?en baya?? va?aktan evrimle?ti?i dü?ünülmektedir.[2] Kuzey Amerika'n?n güneylerine do?ru ilerleyen ilk dalga k?sa sürede buzullar nedeniyle kuzeyle ba?lant?lar?n? yitirmi?tir. Bu popülasyon 20.000 y?l ?nce günümüzün doru va?aklar?na evrimle?mi?tir. Asya'dan gelen ikinci bir popülasyon ise kuzeyde yerle?mi? ve günümüzün Kanada va?a??na evrimle?mi?tir.[1] Doru va?ak ile Kanada va?a?? aras?nda zaman zaman melezle?menin oldu?u g?rülmektedir.[4]
Alttürleri
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Günümüzde tan?nan on ü? doru va?ak alttürü bulunmaktad?r.
- L. rufus rufus (Schreber) – Amerika Birle?ik Devletleri'nin do?usu ve orta bat?s?
- L. rufus gigas (Bangs) – New York'un kuzeyinden Nova Scotia ve New Brunswick'e kadar
- L. rufus floridanus (Rafinesque) – Amerika Birle?ik Devletleri'nin güneydo?usundan Mississippi vadisine, güneybat? Missouri ve güney Illinois'e kadar
- L. rufus superiorensis (Peterson & Downing) – Büyük G?ller n?lgesinin bat?s?, Michigan'?n yukar? kesimleri, Wisconsin, güney Ontario ve Minnesota'n?n büyük k?sm?
- L. rufus baileyi (Merriam) – Amerika Birle?ik Devletleri'nin güneybat?s? ile Meksikan?n kuzeybat?s?
- L. rufus californicus (Mearns) – Kaliforniya, Sierra Nevada'n?n bat?s?
- L. rufus mohavensis (B.Anderson) - Kaliforniya'n?n Mojave ??lü
- L. rufus escuinipae (J. A. Allen) – orta Meksika, bat? sahili boyunca Sonora'n?n güneyine kadar kuzeye do?ru
- L. rufus fasciatus (Rafinesque) – Oregon, Washington'da Cascade Da?lar?'n?n bat?s?, kuzeybat? Kaliforniya ve güneybat? Britanya Kolumbiyas?
- L. rufus oaxacensis (Goodwin) – Oaxaca
- L. rufus pallescens (Merriam) – Amerika Birle?ik Devletleri'nin kuzeybat?s? ve Britanya Kolumbiyas?'n?n güneyi, Alberta ve Saskatchewan
- L. rufus peninsularis (Thomas) – Baja California
- L. rufus texensis (Mearns) – bat? Louisiana, Teksas, güney Oklahoma, güney Tamaulipas, Nuevo León ve Coahuila[5][6]
Kaynak?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]- ^ a b Zielinski, William J; Kuceradate, Thomas E (1998). American Marten, Fisher, Lynx, and Wolverine: Survey Methods for Their Detection. DIANE Publishing. s. 77–8. ISBN 0-7881-3628-3.(?ngilizce)
- ^ a b Carron Meaney; Gary P. Beauvais (Eylül 2004). "Species Assessment for Canada lynx (Lynx Canadensis) in Wyoming" (PDF). United States Department of the Interior, Bureau of Land Management. 17 May?s 2006 tarihinde kayna??ndan (PDF) ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 25 Haziran 2007.(?ngilizce)
- ^ Johnson, W.E., Eizirik, E., Pecon-Slattery, J., Murphy, W.J., Antunes, A., Teeling, E. & O'Brien, S.J. (2006). "The Late Miocene radiation of modern Felidae: A genetic assessment". Science. 311 (5757). s. 73–77. doi:10.1126/science.1122277. PMID 16400146.(?ngilizce)
- ^ Mills, L. Scott (Kas?m 2006). Conservation of Wildlife Populations: Demography, Genetics, and Management. Blackwell Publishing. s. 48. ISBN 1-4051-2146-7.(?ngilizce)
- ^ Wozencraft, W. Christopher (16 Kas?m 2005). Wilson, Don E. ve Reeder, DeeAnn M., eds (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference] (3. bas.). Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2 cilt. (2142 s.). s. 542. ISBN 978-0-8018-8221-0.(?ngilizce)
- ^ Wilson, Don E (Eylül 1999). The Smithsonian Book of North American Mammals. Smithsonian Institution Press. s. 234–5. ISBN 1-56098-845-2.(?ngilizce)
